Στα θετικά της συμφωνίας με το Eurogroup της 20/2 καταγράφονται η πίστωση χρόνου, η αποφυγή λήψης μέτρων λιτότητας καθώς και η σύνδεση της παραγωγής του πρωτογενούς πλεονάσματος με την πορεία της οικονομίας. Στον αντίποδα για να κλείσει ουσιαστικά η 5η αξιολόγηση η κυβέρνηση προσέφερε τη λίστα μεταρρυθμίσεων, η οποία μέχρι τέλη Απριλίου, αρχής γενομένης από το Eurogroup της 9/3, θα πρέπει να εξειδικευθεί αλλά και να αρχίσει να εφαρμόζεται.

Αυτό που δεν πήραμε ήταν χρήματα. Τόσο για την κάλυψη των άμεσων χρηματοδοτικών μας αναγκών, όσο και για τη χρηματοδότηση της οικονομικής δραστηριότητας.

Πώς εκτιμάται μακροοικονομικά η νέα κατάσταση; Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για μια στροφή στην ασκούμενη πολιτική, όχι όμως και για αλλαγή. Το γεγονός, ότι δεν προβλέπεται η λήψη νέων υφεσιακών μέτρων από μόνο του δεν επαρκεί για να λειτουργήσει επεκτατικά στην κατεύθυνση ενίσχυσης της ενεργού ζήτησης, αφού και ο υπό αναμόρφωση προϋπολογισμός που θα υλοποιηθεί, θα πρέπει όχι μόνο να είναι ισοσκελισμένος, αλλά και να παρουσιάσει και ένα έστω μικρό πρωτογενές πλεόνασμα.

Έτσι, με τα σημερινά δεδομένα όλα δείχνουν, ότι διασφαλίζεται μια μακροοικονομική ισορροπία, η οποία όμως χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό ανεργίας αλλά και στασιμότητα.

Για την επανεκκίνηση της οικονομίας και τη δημιουργία συνθηκών διατηρήσιμης ανάπτυξης, χρειάζονται τρία πράγματα:

Πρώτον, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των οικονομικών παραγόντων στο κράτος. Είναι απαραίτητη η δημιουργία σταθερού, φιλικού προς τις επενδύσεις περιβάλλοντος, χωρίς αιφνιδιασμούς και αδικαιολόγητα κόστη, τόσο κατά την έναρξη όσο και κατά τη λειτουργία μιας επιχείρησης. Πρόκειται για τη σημαντικότερη μεταρρυθμιστική παρέμβαση που έχει ανάγκη η χώρα μας.

Δεύτερον, η εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, το οποίο να ανταποκρίνεται στη βασική του αποστολή, που είναι η τροφοδότηση της πραγματικής οικονομίας με ρευστότητα. Οι  παρεμβάσεις στη δομή του συστήματος, όπως ήταν αναμενόμενο,   δυστυχώς δεν απέδωσαν. Χρειαζόμαστε ένα τραπεζικό bypass, μια παράκαμψη των συστημικών τραπεζών με τη δημιουργία μιας αναπτυξιακής τράπεζας, που θα συγκεντρώνει όλους τους διαθέσιμους πόρους και θα τους κατευθύνει κυρίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που λόγω μεγέθους, είναι αποκλεισμένες από άλλες πηγές χρηματοδότησης.

Τρίτον, είναι αναγκαίο στο πλαίσιο της επικείμενης διαπραγμάτευσης για το μεγάλο ζήτημα της απομείωσης του χρέους να προκύψει και ένα αναπτυξιακό πακέτο για επενδύσεις στη χώρα. Μπορεί να γίνει μέσω μιας δραστικότερης συμμετοχής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων με κεφάλαια τα οποία θα πηγαίνουν, με τη μεσολάβηση της νέας αναπτυξιακής τράπεζας, στις επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ενισχυθεί και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το οποίο είναι αναγκαίο να μην επιβαρύνει το δημοσιονομικό έλλειμμα, στο πλαίσιο μιας επαναφοράς του χρυσού κανόνα.

Είναι καιρός να αφήσουμε τον ΟΔΔΗΧ και το υπουργείο οικονομικών να ασχολούνται, χωρίς τυμπανοκρουσίες, με τη διαχείριση των χρηματοδοτικών υποχρεώσεων και οι υπόλοιποι να σκύψουμε πάνω στα πραγματικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας με αναλύσεις, προτάσεις αλλά  και πρακτικές λύσεις.

Η απαίτηση για επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων της τάξεως του 4,2 - 4,5% και για διάστημα 10 ετών, αποτέλεσε τη μεγαλύτερη μακροοικονομική εκτροπή που θα μπορούσε να επιβληθεί σε ένα πρόγραμμα υποτιθέμενης εξυγίανσης και ανάταξης μιας δοκιμαζόμενης οικονομίας. 

Είναι αδύνατο οι σχεδιαστές του ελληνικού προγράμματος, με την εμπειρία που διαθέτουν, να μη γνώριζαν, ότι μια τέτοια υπόθεση ήταν εξωπραγματική. Συμβαίνει όμως συχνά με τους ερευνητές να θέτουν πρώτα το στόχο που θέλουν να επιτύχουν και μετά να τρέχουν τις υποθέσεις. Έτσι μας προέκυψε και το 4,5%, το οποίο θα αποτελούσε παγκόσμιο ιστορικό επίτευγμα, αφού μέχρι τώρα τέτοια πλεονάσματα κατάφεραν να παράγουν ελάχιστες χώρες και μάλιστα για μικρότερο χρονικό διάστημα. Άς σημειωθεί βέβαια ότι καμία χώρα δεν επέτυχε μεγάλο δημοσιονομικό πλεόνασμα  εφαρμόζοντας πολιτική λιτότητας, αλλά μέσα από συναλλαγματικές πολιτικές ή επειδή ευνοήθηκε ως παραγωγός πρώτων υλών από γενναίες αυξήσεις των τιμών. 

Για την ελληνική οικονομία η προσπάθεια για επίτευξη υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, οδηγεί σε αφαίμαξη πόρων αναγκαίων για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης, αλλά και της αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης. 

Έτσι, μια γενναία μείωση από 3% φέτος και 4,5% τα επόμενα χρόνια στο 1,5% του ΑΕΠ, θα έδινε ανάσα αν όχι λύτρωση από μια διαφαινόμενη στασιμότητα διαρκείας. 

Ο στόχος για μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 1,5%, ισοδυναμεί με κούρεμα του χρέους σε όρους καθαρής παρούσας αξίας. Έτσι, για να εξυπηρετηθεί ένα τόσο μεγάλο χρέος όπως το ελληνικό, χωρίς να χρειάζεται η χώρα να αυξήσει το δανεισμό της, θα πρέπει ταυτόχρονα να μειωθούν και οι τόκοι των δανείων, ώστε οι ετήσιες επιβαρύνσεις να είναι πολύ μικρότερες. Συνεπώς μια απόφαση για μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος, εμπεριέχει υποχρεωτικά και τη μείωση των επιτοκίων καθώς και την επιμήκυνση της ωρίμανσης. 

Το πλεονέκτημα μιας τέτοιας λύσης είναι, ότι οι κυβερνήσεις, επειδή δεν εγγράφονται άμεσα σημαντικές ζημιές στους προϋπολογισμούς των κρατών τους, είναι πιο εύκολο πολιτικά να το διαχειρισθούν. Προϋπόθεση βέβαια είναι να υπάρχει εκ μέρους τους η αναγκαία πολιτική βούληση για μια τέτοια παραχώρηση.  

Η ελληνική πλευρά χωρίς αμφιβολία θα πρέπει να προσφέρει ως αντιπαροχή, ένα γενναίο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, που θα έχει ως βασικό στόχο την αναμόρφωση του κράτους. Την πάταξη της γραφειοκρατίας, της πολυνομίας και της διαφθοράς. Τη γρήγορη απονομή της δικαιοσύνης και την καθιέρωση ενός δίκαιου, απλού και αποτελεσματικού φορολογικού συστήματος. Αλλαγές, που θα μας απαλλάξουν από τα δεσμά του παρελθόντος και θα μας οδηγήσουν σε μια σύγχρονη ευνομούμενη κοινωνία. Η νέα κυβέρνηση έχει όλες τις προϋποθέσεις να το επιχειρήσει, αλλά και να το κάνει και πράξη.

Τελικά ο λαός μας αντιλαμβανόμενος το αυτονόητο, ότι η συνέχιση της ίδιας πολιτικής οδηγεί σε αδιέξοδο, έδωσε την ευκαιρία σε μια άλλη επιλογή, που στοχεύει στην αλλαγή κατεύθυνσης της οικονομικής πολιτικής, από εκείνη της εσωτερικής υποτίμησης στην πολιτική ενίσχυσης της ζήτησης.

Τα περιθώρια βέβαια άσκησης αυτόνομης επεκτατικής οικονομικής πολιτικής στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας, είναι περιορισμένα, αφού η χώρα δεσμεύεται να μη δημιουργήσει νέα ελλείμματα. Έχει όμως τη δυνατότητα να σταματήσει την περιοριστική πολιτική αναμορφώνοντας τον προϋπολογισμό, να ενισχύσει τη ζήτηση εγχώριων προϊόντων μέσω του προγράμματος ανθρωπιστικής βοήθειας και να διευρύνει το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αντικατάσταση του μνημονιακού προγράμματος με ένα εθνικό πρόγραμμα ανάταξης και ανασυγκρότησης της οικονομίας. Είναι ανάγκη να μειωθούν δραστικά, στο πλαίσιο μιας έστω ήπιας αναδιάρθρωσης, τα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα της τάξεως των 6,5 - 7 δις για τα επόμενα 7 χρόνια, που προορίζονται για την πληρωμή τόκων, ώστε να παραμείνουν ελεύθεροι πόροι για την χρηματοδότηση της επανεκκίνησης της οικονομίας. Αν μάλιστα και αυτές οι πληρωμές συνδεθούν με ρήτρα ανάπτυξης θα ήταν για μερικά χρόνια μια καλή εξέλιξη.

Ταυτόχρονα η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να παρουσιάσει και να αρχίσει άμεσα να υλοποιεί ένα φιλόδοξο, ρεαλιστικό πρόγραμμα διαρθρωτικών αλλαγών για την εξασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η αρχή πρέπει να γίνει με την εγκαθίδρυση ενός σύγχρονου κράτους, που αποτελεί ταυτόχρονα εργαλείο για τις μεταρρυθμίσεις στους άλλους τομείς. Οι τρεις μεγάλες ασθένειες του κράτους μας, η γραφειοκρατία, η πολυνομία και η διαφθορά είναι ανάγκη να περιοριστούν δραστικά. Ακολουθούν η αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος καθώς και η επιτάχυνση στην απονομή δικαιοσύνης.

Το πρόγραμμα αυτό θα αποτελέσει και το καλύτερο διαπραγματευτικό χαρτί για να πείσουμε τους δανειστές μας, ότι η χώρα μετά από τόσες θυσίες, έχει δικαίωμα να ζητάει μια ευκαιρία για να κάνει μια καινούργια αρχή.

Οι δηλώσεις ξένων παραγόντων, ότι κάναμε πολλά και ότι τα επιτόκια είναι ήδη πολύ χαμηλά, ανταποκρίνονται μερικώς στην αλήθεια, αφού η γενική κατάσταση  του χρέους συνεχίζει να παραμένει προβληματική και να αποκλείει κάθε προοπτική για ανάπτυξη.

Βρισκόμαστε λίγες μέρες πριν από τις εθνικές εκλογές, όπου τα σημαντικότερα θέματα που απασχολούν τη χώρα  τα τελευταία 6 χρόνια είναι ανοικτά. Τι θα γίνει με το υπέρογκο δημόσιο χρέος; Πως θα μπορέσουμε να ανατάξουμε την οικονομία μας;  Έχει η Ελλάδα ελπίδα να γίνει μια κανονική χώρα;
Η εφαρμοσμένη οικονομική πολιτική δίνει απαντήσεις σ’αυτά τα ερωτήματα, πάντα όμως με την επιφύλαξη της αβεβαιότητας. Στο πλαίσιο λειτουργίας της οικονομίας της αγοράς, οι πολιτικές που μπορούν να εφαρμοσθούν κινούνται σε δύο κατευθύνσεις.

Η πρώτη επιλογή είναι εκείνη που δοκιμάσαμε τα τελευταία πέντε χρόνια. Πρόκειται για τις πολιτικές της εσωτερικής υποτίμησης, της μείωσης δηλαδή του κόστους παραγωγής των προϊόντων, μέσω μείωσης μισθών και κοινωνικών παροχών κυρίως, την πολιτική λιτότητας ή τα οικονομικά της προσφοράς στη γλώσσα των οικονομολόγων.
Στόχος είναι η αύξηση των πωλήσεων με τη μείωση των τιμών, η αύξηση της παραγωγής, η αύξηση της απασχόλησης και τελικά η αύξηση των εξαγωγών.
Τι πετύχαμε από όλα αυτά; Απλά τίποτα. Η βιομηχανική παραγωγή μειώνεται συνεχώς, επιχειρήσεις διακόπτουν τη λειτουργία τους, η ανεργία έφτασε  το 27%, οι εξαγωγές πέφτουν.

Συνεπώς η πολιτική αυτή είναι αδιέξοδη, προκαλεί ζημιά στην οικονομία και κοινωνία, δεν προσφέρει καμία προοπτική εξόδου ούτε από την κρίση, αλλά ούτε και ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. 

Η δεύτερη επιλογή είναι εκείνη που στηρίζεται στην ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων και στην τόνωση της κατανάλωσης, τα οικονομικά δηλαδή της ζήτησης.
Όταν μια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση ή στασιμότητα, όπου το παραγωγικό δυναμικό της χώρας παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανενεργό, δεν αρκεί μόνο να παράγεις φθηνά προϊόντα, θα πρέπει να υπάρξει και ζήτηση στην αγορά για να διατεθούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις όμως η ψυχολογία και των καταναλωτών, που ούτως ή άλλως έχουν μειωμένα εισοδήματα, αλλά και των επιχειρηματιών είναι αρνητική.
Εδώ παρεμβαίνει το κράτος με την ενίσχυση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, βελτιώνει τις υποδομές του, δημιουργεί απασχόληση και εισοδήματα και στη συνέχεια ακολουθούν και οι επιχειρήσεις με τις δικές τους επενδύσεις, επειδή άλλαξαν οι προσδοκίες τους και από αρνητικές έγιναν θετικές. Τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνουν οι πολλαπλασιαστές που φροντίζουν για τη συνέχιση και επιτάχυνση της ανοδικής πορείας.
Μια τέτοια πολιτική έχει ανάγκη και η Ευρώπη αλλά πιο πολύ η Ελλάδα. Απαραίτητες προϋποθέσεις όμως είναι, η ρύθμιση του χρέους, η κατάθεση ενός μεσοπρόθεσμου εθνικού σχεδίου αναθέρμανσης της οικονομίας καθώς και η επεξεργασία ενός πακέτου μεταρρυθμίσεων για την ανασυγκρότηση της χώρας.

Το 20014 ήταν μια χρονιά που οι Έλληνες θα σβήσουμε γρήγορα από τη μνήμη μας. Χωρίς ιδιαίτερα γεγονότα, χωρίς ευχάριστες εκπλήξεις, χωρίς τις μεγάλες επιτυχίες του παρελθόντος. Τα πάντα κινήθηκαν στη ρουτίνα της Τρόικας, της προσαρμογής, της προσμονής για το καλύτερο αύριο που δε βλέπουμε να έρχεται.

Ας προσπαθήσουμε όμως να βάλουμε τα πράγματα σε μια τάξη. Η Ελλάδα πάλι, ως συνήθως, χωρισμένη στα δύο. Στους…λογικούς, που, στην πλειοψηφία τους, χωρίς να το πιστεύουν, υλοποιούν και υποστηρίζουν ένα πρόγραμμα που τους επιβλήθηκε, και στους ρεαλιστές, που βλέπουν τα προβλήματα να συσσωρεύονται και να απαιτούν την αλλαγή του.

Βασικοί στόχοι και των δύο πλευρών για το 2014, που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν και εθνικοί στόχοι, ήσαν δύο. Η απομείωση του χρέους ώστε να καταστεί βιώσιμο και η δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάκαμψη της οικονομίας.

Η κυβέρνηση, μετά από την απόφαση του Νοέμβρη του 2012, που περιείχε τη βούληση των δανειστών, ότι μετά την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος θα υπάρξει συζήτηση για περαιτέρω μείωση του χρέους, κάτι που αποτελεί έμμεση παραδοχή ότι η τότε ρύθμιση είχε γίνει χωρίς να είναι βιώσιμο, άρχισε να υλοποιεί τα προβλεπόμενα από το πρόγραμμα, χωρίς όμως ιδιαίτερο ζήλο, αφού τον Ιούνιο θα είχαμε εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ως γνωστόν οι ψήφοι έχουν προτεραιότητα έναντι των στόχων. Έτσι, στο όνομα του πολιτικού κόστους, καταγράφονται αναβολές στην εφαρμογή μέτρων, στην είσπραξη φόρων αλλά και στη διενέργεια σοβαρών μεταρρυθμίσεων.

Αποτέλεσμα; Η υστέρηση σε όλα τα σημεία, ώστε να συγκεντρωθεί ένα πλήθος υποχρεώσεων προς το τέλος της χρονιάς, οι οποίες από τις εξελίξεις φάνηκε ότι ήταν αδύνατο πολιτικά να υλοποιηθούν. Εξακόσια σημεία ο ένας λογαριασμός, 19 βαθιές τομές για την κάλυψη του δημοσιονομικού κενού με μέτρα μόνιμης απόδοσης αλλά και μια σειρά αλλαγών σε νευραλγικούς τομείς της οικονομίας και κοινωνίας, ο άλλος.

Μια σειρά από ενέργειες, με οσμή μικροπολιτικών επιλογών, ενώ δεν διευκόλυναν τους βασικούς στόχους, δημιούργησαν τεράστια πρόσθετα προβλήματα στην οικονομία. Από την χωρίς προϋποθέσεις έξοδό μας στις αγορές, έως την επίσκεψη του υπουργού οικονομικών και του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος στη Νέα Υόρκη για μονομερή και χωρίς όρους έξοδο από το πρόγραμμα του ΔΝΤ καθώς και την επίσκεψη του πρωθυπουργού στο Βερολίνο για τερματισμό του Μνημονίου και αποπομπή της Τρόικας, χωρίς η χώρα να είναι έτοιμη να βγει για άντληση κεφαλαίων από τις αγορές. Όλες αυτές οι κινήσεις εντυπωσιασμού, δημιούργησαν αναστάτωση στους δανειστές, οι αγορές έδειξαν με την αύξηση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων, ότι με τα σημερινά δεδομένα η χώρα είναι αποκλεισμένη από φρέσκο χρήμα και οι κάθε γης καλοθελητές άρχισαν να πλέκουν σενάρια εξόδου της χώρας από το Ευρώ. Όλα αυτά χωρίς λόγο.

Αντί λοιπόν η κυβέρνηση να διαθέσει τις όποιες διαπραγματευτικές δυνάμεις διέθετε για το βασικό στόχο, που ήταν η απομείωση του χρέους, αναλώθηκε σε συζητήσεις για επιμέρους θέματα. Η  διαπραγμάτευση για το χρέος, στη διαδρομή ξεχάστηκε, αφού μάλιστα σε μια κίνηση παρωδίας το ανακηρύξαμε και βιώσιμο. Το ίδιο συνέβη και με το δεύτερο μεγάλο στόχο, που ήταν οι πολιτικές διευκόλυνσης της ανάπτυξης. Καμία αλλαγή στο αναπτυξιακό μοντέλο, καμία βαθιά μεταρρύθμιση στο κράτος, στην φορολογία, στην απονομή δικαιοσύνης. Καμία επιλογή συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας, που θα είχαν προτεραιότητα στη στήριξη του κράτους. Οι ριζικές τομές  στην εκπαίδευση, στην έρευνα στην καινοτομία, που θα μας οδηγήσουν στην επόμενη μέρα ανύπαρκτες.

Η άλλη πλευρά, η αξιωματική αντιπολίτευση, παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια μια συνέπεια στις θέσεις της. Διαπραγμάτευση για απομείωση του χρέους, αναπτυξιακές πολιτικές, αντιμετώπιση του ανθρωπιστικού προβλήματος. Ποιος θα είχε αντίρρηση με αυτούς τους στόχους. Το ερώτημα όμως που πλανάται στα χείλη, όσων βλέπουν με συμπάθεια, αλλά και με ρεαλισμό αυτή την πρόταση είναι: Θα τα καταφέρει;

Η αντιπολίτευση έχει κατανοήσει και  τελικά, όπως φαίνεται από τις τοποθετήσεις των επίσημων εκφραστών της οικονομικής πολιτικής αλλά και στο πρόγραμμα που δημοσιοποιήθηκε, έχει αποδεχθεί, ότι η όποια πολιτική κληθεί να υλοποιήσει θα υπόκειται σε δύο περιορισμούς. Πρώτον στις απαιτήσεις του δημοσιονομικού συμφώνου, που απαιτεί ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και δεύτερον η όποια ρύθμιση για το χρέος θα πρέπει να προκύψει κατόπιν διαπραγμάτευσης και με τη σύμφωνη γνώμη των δανειστών.

Συνεπώς, η προσπάθεια θα πρέπει να κατατείνει στην όσο το δυνατόν καλύτερη εκμετάλλευση των περιθωρίων που υπάρχουν για άσκηση αυτόνομης εθνικής οικονομικής πολιτικής, κάτι που άλλωστε επιχειρείται και από τη Γαλλία αλλά και την Ιταλία. Γνωρίζουμε εκ του αποτελέσματος, ότι το μείγμα πολιτικής που εφαρμόστηκε με κύριο στόχο τη μείωση του κόστους και την αύξηση της παραγωγής και των εξαγωγών (οικονομικά της προσφοράς), απέτυχε παταγωδώς. Έτσι, καταρχήν η πρόταση της αντιπολίτευσης για ενίσχυση της ζήτησης είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Θα πρέπει πράγματι να δοκιμάσουμε ένα άλλο μείγμα πολιτικής, που να ευνοεί την κατανάλωση κυρίως προϊόντων εγχώριας παραγωγής ενώ αντίστοιχα να αποφευχθούν τέτοιες που να στρέφουν την κατανάλωση προς το εξωτερικό για εισαγόμενα. Η προσεκτική ενίσχυση των χαμηλών εισοδημάτων είναι μια καλή πρόταση, αφού οι μελέτες δείχνουν, ότι αυτές οι κοινωνικές ομάδες καταναλώνουν κατά προτίμηση εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα.

Το γεγονός άλλωστε, ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις αυτή τη στιγμή διαθέτουν σημαντικές αργούσες παραγωγικές δυνάμεις, οι περισσότερες λειτουργούν με το 20-30% της δυναμικότητάς τους, δείχνει ότι η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί και χωρίς αρχικά τη συμβολή νέων επενδύσεων. Επενδύσεις εκσυγχρονισμού είναι βέβαια αναγκαίες για να μπορέσουν  να παραμείνουν βιώσιμες και ανταγωνιστικές, αφού τα τελευταία χρόνια έμειναν πίσω. Η φροντίδα της πολιτείας (ενισχύσεις, τεχνογνωσία, εκπαίδευση, έρευνα, δίοδοι προώθησης), θα πρέπει να αφορά κατά προτεραιότητα στις καινοτόμες, εξωστρεφείς επιχειρήσεις, που  υπόσχονται διάρκεια και σταθερές θέσεις εργασίας για το κατά κοινή αναγνώριση καλά εκπαιδευμένο στελεχιακό μας δυναμικό.

Προϋπόθεση όμως για να στεφθεί με επιτυχία μια τέτοια πολιτική είναι η επιτυχής έκβαση των διαπραγματεύσεων για το δυσβάσταχτο χρέος. Η αναδιάρθρωσή του προς την κατεύθυνση μιας δραστικής μείωσης των ετήσιων υποχρεώσεων για τόκους και χρεολύσια θα ελευθερώσει πόρους, που αντί να οδηγηθούν στο εξωτερικό με τη μορφή υπέρογκων πρωτογενών πλεονασμάτων για την πληρωμή των υποχρεώσεων προς τους δανειστές, θα παραμείνουν στην οικονομία προσφέροντας την αναγκαία ρευστότητα που θα βοηθήσει στην ανάκαμψη και στην εκμετάλλευση των ούτως ή άλλως σημαντικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει η χώρα για ανάπτυξη και ευημερία του λαού της.

Ως αντάλλαγμα για τις όποιες διευκολύνσεις θα μπορούσε να προσφέρει κανείς ένα αξιόπιστο πρόγραμμα βαθιών μεταρρυθμίσεων που έχει η οικονομία και η κοινωνία. Μεταρρυθμίσεις που θα δώσουν το στίγμα μιας μεγάλης αλλαγής, που θα μας οδηγήσει στην επόμενη ημέρα μιας σύγχρονης Ελλάδας. Στην παιδεία, στην έρευνα, στη διοίκηση, στο φορολογικό σύστημα, στην απονομή δικαιοσύνης, στο τραπεζικό σύστημα, στη συνεργασία με τις παραγωγικές επιχειρήσεις, στις κρατικές προμήθειες και στις αναθέσεις έργων. Το πολιτικό σύστημα έως τώρα, κατά δήλωση του διευθυντή του ΟΟΣΑ κ. Γκουρία, που γνωρίζει πολύ καλά τα τεκταινόμενα στη χώρα μας, υποκύπτει σε «κρυφές δυνάμεις» που εμποδίζουν τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις. Τι εννοεί ο ποιητής, είναι εύκολο να μαντέψει κανείς. Εδώ βρίσκεται και το προνομιακό πεδίο μιας νέας  κυβέρνησης που δεν έχει δεσμεύσεις από το παρελθόν και μπορεί να χαράξει ένα ελπιδοφόρο μέλλον, βάζοντας τους κανόνες του παιχνιδιού σε νέα βάση, απελευθερώνοντας αποκλεισμένες δυνάμεις προς όφελος του λαού και του τόπου.

Η καθιέρωση κοινού νομίσματος στην Ευρώπη δεν ήταν μόνο μια οικονομική απόφαση. Ήταν και πολιτική. Χρησιμοποιήθηκε ως μέσο για την αποκατάσταση των ισορροπιών στην Κεντρική Ευρώπη, μετά την επανένωση της Γερμανίας και τη συνακόλουθη ισχυροποίησή της. Ένα κοινό νόμισμα, που θα διέπεται από αυστηρούς κανόνες, ως προϋπόθεση για την επιβίωσή του από τη μια, αλλά από την άλλη που περιείχε και την προοπτική για σύγκλιση τόσο στο κοινωνικό, όσο και στο οικονομικό πεδίο. Σχεδιάστηκε συνεπώς και ως όχημα για τη συντήρηση  και εμβάθυνση της πολυδιαφημισμένης Γαλλογερμανική φιλίας, σε μια κοινή πορεία.  

Προϋπόθεση  για τη λειτουργία   του κοινού νομίσματος ήταν η αποδοχή των κριτηρίων του Maastricht, τα οποία περιέχουν καταναγκασμούς για τα δημόσια χρέη (έως 60% του ΑΕΠ), τα ελλείμματα (έως 3% του ΑΕΠ)  και επίσης και για πληθωρισμό κάτω του 3%.  Κυβερνήσεις, που είχαν συνηθίσει για αιώνες να ασκούν αυτόνομα πολιτική, ανάλογα με την εκάστοτε συγκυρία, έπρεπε να προσαρμόσουν την πολιτική τους σε εξωγενείς παράγοντες, ενάντια συχνά ακόμη και στα συμφέροντα της ίδιας της κοινωνίας  τους.

Οι χώρες στην αρχή έκαναν τα αδύνατα δυνατά, ακόμη και με «χτένισμα» των στοιχείων τους για να εκπληρώσουν τα κριτήρια  και να συμμετάσχουν στην πρώτη ομάδα με το κοινό νόμισμα, τα προβλήματα όμως δεν άργησαν να φανούν. Πρώτες η Γαλλία και η Γερμανία  παραβίασαν τη συνθήκη, αυξάνοντας από την επόμενη κιόλας χρονιά (2002) τα ελλείμματά τους   πάνω από 3%, δίνοντας έτσι το κακό παράδειγμα και στις μικρότερες χώρες. Χρησιμοποίησαν μάλιστα τότε κάθε μέσο και τρόπο, ώστε να μην τους επιβληθούν οι προβλεπόμενες από τη συνθήκη κυρώσεις. Και το πέτυχαν!

Τα πράγματα όμως άλλαξαν και οι δύο χώρες ακολούθησαν διαφορετική πορεία. Η μεν Γερμανία με την Ατζέντα 2010 του Καγκελαρίου Schroeder (SPD) προσαρμόσθηκε σε γενικές γραμμές στις ανάγκες της συνθήκης, αλλά και της παγκοσμιοποίησης, η οποία απαιτεί ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, η δε Γαλλία συνέχισε να λειτουργεί με τα ίδια συστήματα, χωρίς ιδιαίτερες προσαρμογές. Η Γερμανία καθήλωσε τους μισθούς για μια δεκαετία, εφάρμοσε ευέλικτες μορφές εργασίας και περιόρισε το κοινωνικό κράτος. Έμεινε όμως πίσω στις επενδύσεις, οι οποίες μειώθηκαν από το 2008 κατά 5% του ΑΕΠ. Χωρίς όμως επενδύσεις τα πλεονεκτήματα που απέκτησαν θα έχουν παροδικό χαρακτήρα, αφού έτσι δεν διασφαλίζεται ούτε βιώσιμη ανάπτυξη αλλά ούτε και σταθερές θέσεις εργασίας.

Η Γαλλία αντίθετα αρνείται από τη μια να μειώσει τις κοινωνικές δαπάνες, από την άλλη όμως δεν προχωράει και σε κάποιες αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του κράτους, στην εκπαίδευση, στην προώθηση των νέων επαγγελμάτων κλπ. Αποτέλεσμα, η χώρα να είναι φορτωμένη με ένα υπέρογκο χρέος, η οικονομία να βρίσκεται σε στασιμότητα και το μέλλον να φαντάζει δυσοίωνο αν δεν γίνουν άμεσα παρεμβάσεις. Όμως, η πολεμική που ασκείται στη Γαλλία, κυρίως εκ μέρους της Γερμανίας δεν στηρίζεται σε ψύχραιμες αναλύσεις αλλά σε πολιτικές σκοπιμότητες. Η οικονομία της Γαλλίας είναι καλύτερη από τη φήμη της, ο δε χαρακτηρισμός ασθενής της Ευρώπης απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Οι Γάλλοι κάνουν επενδύσεις, κάτι που θα αποδώσει μελλοντικά, έχουν μικρότερο δημογραφικό πρόβλημα, επειδή ενισχύουν την τεκνοποίηση, άρα θα έχουν και λιγότερα προβλήματα στο ασφαλιστικό, η διεθνής επιχειρηματική παρουσία είναι αξιόλογη, ενώ στους πίνακες ανταγωνιστικότητας κατέχουν μια αξιόλογη θέση.

Ορθώς τώρα ο Πρόεδρος Hollande υποστηρίζει, ότι αφού η οικονομία βρίσκεται στα πρόθυρα της ύφεσης, αφενός δεν είναι σε θέση να μειώσει το έλλειμμα μέσα στο 2015 στο 3% από το 4,7% που είναι σήμερα, με περιορισμό των δαπανών, αλλά επιθυμεί να το μεταθέσει για το 2017. Αντίθετα τάσσεται υπέρ της  ενίσχυσης του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων για να ανακάμψει  και να ξεπεράσει το πρόβλημα. Αρνείται να υποκύψει στους μηχανισμούς της Ευρωζώνης, όταν μάλιστα ως  εγγυητής τους έχει αυτοανακυρηχθεί ο άσπονδος «φίλος» τους, οι Γερμανοί.

Αυτή τη στιγμή, το δίλημμα το έχουν κυρίως οι Γερμανοί. Ψηφίζουν, υπέρ των κυρώσεων κατά της Γαλλίας για την υπέρβαση του ελλείμματος, κινδυνεύουν να τινάξουν τη Γαλλογερμανική φιλία στον αέρα. Καταψηφίζουν ή απέχουν, αδειάζουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία είναι υποχρεωμένη από τη συνθήκη να επιβάλλει πρόστιμα δισεκατομμυρίων, και συνεπώς βλάπτουν καίρια τη κύρος της. Σε κάθε περίπτωση, οι ηγέτες της Ευρώπης, παρότι είναι συνηθισμένοι να βρίσκουν πάντα συμβιβαστικές λύσεις, θα έχουν ένα σκληρό έργο για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

Πάσχει βέβαια από σοβαρότητα, η κοινή δήλωση των ηγεσιών των δύο χωρών σε πρόσφατη συνάντησή τους για το θέμα στο Βερολίνο, να «σταματήσουν να κάνουν υποδείξεις η μια κυβέρνηση στην άλλη». Όταν οι δύο μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης έχουν φτάσει στο σημείο να μην εμπιστεύονται η μια την άλλη και να επιχαίρουν με τα προβλήματα που έχει ο άλλος εταίρος, αντί να καταβάλλουν προσπάθεια για κοινή αντιμετώπισή τους, τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά. Κυρίως για τους μικρότερους και από αυτούς ιδιαίτερα για την Ελλάδα, που είναι φορτωμένη με ένα πλήθος από προβλήματα., η Ευρώπη δεν έχει βρει ακόμη μια κοινή, ενιαία

Μετά από επτά χρόνια κρίση, χωρίς   άμεση προοπτική να ξεπεραστεί, η Ευρώπη δεν έχει βρει ακόμη μια κοινή, ενιαία, αποτελεσματική γραμμή για να αντιμετωπίσει τα θέματα. Σε καμία σύνοδο κορυφής, από τις πολυάριθμες που έχουν πραγματοποιηθεί, δεν ετέθη το ζήτημα στη βάση του , ώστε να δοθεί επιτέλους οριστική λύση. Ούτε το θέμα του συνολικού χρέους της Ευρώπης έχει συζητηθεί, αλλά ούτε και το θέμα της ανάπτυξης. Σχέδια για επενδύσεις, όπως εκείνο του νέου Προέδρου της Επιτροπής κ. Juncker των 300 δις Ευρώ, ανακοινώνονται συνεχώς, χωρίς όμως να υλοποιούνται, αφού δεν έχουν προηγουμένως εξασφαλίσει τους πόρους. Στο  μεταξύ όσο οι ηγεσίες ασχολούνται με τα συμπτώματα της κρίσης, δύο μεγάλες ασθένειες βρίσκονται προ των πυλών. Η στασιμότητα και ο αποπληθωρισμός που είναι αποτέλεσμα της αναβλητικότητας στην ανάληψη μέτρων αναστροφής της περιοριστικής πολιτικής προς την κατεύθυνση μιας χαλάρωσης της νομισματικής και ενίσχυσης της δημοσιονομικής πολιτικής.

 Σε μερικές ημέρες μπαίνουμε αισίως στον 6ο χρόνο, όπου η Ευρώπη προσπαθεί να λύσει τα προβλήματά της, χωρίς όμως και να τα καταφέρνει. Αντίθετα μάλιστα! Ένα πρόβλημα χρέους και μειωμένης ανταγωνιστικότητας, τείνει να εξελιχθεί σε εφιάλτη στασιμότητας και αποπληθωρισμού.

Στην οικονομική πολιτική, για να είναι αποτελεσματική, παίζουν δύο πράγματα ρόλο. Η σωστή χρονική στιγμή που επιλέγεις να εφαρμόσεις ένα ή μια δέσμη μέτρων καθώς και η σωστή δοσολογία. Σωστά το 2009 οι κυβερνήσεις των περισσότερων χωρών παρενέβησαν και με κεφαλαιακές ενισχύσεις έσωσαν τις τράπεζες σε βάρος βέβαια των φορολογούμενων πολιτών. Επίσης σωστά ενίσχυσαν τη ζήτηση με αναπτυξιακά πακέτα για να αποφευχθεί η συνέχιση της βαθιάς ύφεσης και να ανακοπεί η καθοδική πορεία.

Η συνέχεια δυστυχώς μόνο επιτυχημένη δεν ήταν. Οι ευρωπαίοι πολιτικοί, ως άλλοι μαθητευόμενοι μάγοι, περιέπεσαν στο ένα λάθος μετά το άλλο. Στην προσπάθειά τους να αποκλιμακώσουν την ανοδική τροχιά των χρεών, δεν αντελήφθησαν κάτι που και ένας αρχάριος ορειβάτης γνωρίζει. Ότι δηλαδή για να κατέβεις το βουνό συχνά είναι πιο δύσκολο και επικίνδυνο από το να το ανέβεις.

Με τη δραστική περιοριστική οικονομική, τη δημοσιονομική προσαρμογή, την πολιτική λιτότητας, έθεσαν σε κίνδυνο οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές κατακτήσεις των λαών της Ευρώπης που ήταν αποτέλεσμα μόχθου και αγώνων δεκαετιών. Αφού πρώτα με τις αστοχίες τους κατάφεραν να αμφισβητείται διεθνώς και αυτή η ύπαρξη του Ευρώ, που θεωρείται ως η σημαντικότερη κατάκτηση στη μακρόχρονη πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήρθε και η λάθος συνταγή για να δημιουργήσει μεγαλύτερα προβλήματα. Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο με τη βασικότερη συνιστώσα του, το φρένο χρέους, που θεσμικά πλέον και αυτόματα μονιμοποιεί την περιοριστική πολιτική και αναγορεύει, μια νέα πρωτοτυπία, την αντιμετώπιση του χρέους ως πρωταρχικό στόχο στην άσκηση οικονομικής πολιτικής. Όλοι οι άλλοι στόχοι, απασχόληση, ανάπτυξη, πληθωρισμός, ισοζύγιο πληρωμών, κατανομή του εισοδήματος, παραμερίζονται και οφείλουν να εξυπηρετούν τον ένα και μοναδικό που είναι η απομείωση των χρεών. Και ας είναι η δημιουργία χρεών, παράγωγο μιας αποτυχημένης πολιτικής στην προσπάθεια επίτευξης των παραπάνω στόχων και όχι η αιτία.

Η εμμονή, κυρίως της Γερμανίας, στη συνέχιση και στην πιστή τήρηση του χρονοδιαγράμματος για την εφαρμογή των σκληρών όρων του δημοσιονόμου συμφώνου, έχει οδηγήσει αρκετές χώρες, όπως η Ιταλία και η Γαλλία, σε μεγάλα διλήμματα. Από τη μια είναι υποχρεωμένες να εφαρμόσουν πολιτικές άμεσης μείωσης των ελλειμμάτων τους, ενώ από την άλλη γνωρίζουν ότι στη φάση που βρίσκονται οι οικονομίες τους, σε ύφεση και σε στασιμότητα, τα πράγματα θα επιδεινωθούν, με κίνδυνο να μην είναι σε θέση να ανακάμψουν.

Η συνέχιση μιας απέλπιδος και αναποτελεσματικής πολιτικής, έχει οδηγήσει την Ευρώπη στο σημείο ώστε το ΑΕΠ της να είναι μικρότερο κατά 1,7%, ενώ εκείνο των ΗΠΑ, που εφάρμοσαν την ακριβώς αντίθετη πολιτική, 8,5% πάνω από το ΑΕΠ του 2008, που ήταν και το πρώτο έτος έναρξης της κρίσης. Όλα δείχνουν, ότι για τα επόμενα χρόνια εκείνο που μπορούμε να περιμένουμε είναι, στην καλύτερη περίπτωση μια ασθενική ανάπτυξη και το χειρότερο μια παρατεταμένη στασιμότητα. Και τα δύο όμως οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα.

Όταν οι άλλοι μεγάλοι οικονομικοί σχηματισμοί όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, η Ρωσία με την τεχνητή μείωση της τιμής του πετρελαίου βγήκε τουλάχιστον προς το παρόν έξω από το παιχνίδι, αναπτύσσονται με γοργούς ρυθμούς, η Ευρώπη μένει πίσω, χάνει συνεχώς έδαφος, το Ευρώ ως αποθεματικό νόμισμα αποδυναμώνεται, είναι λογικό ότι δεν είναι σε θέση να κρατήσει βηματισμό στη μεγάλη κούρσα για την πρωτοπορία στο παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι με ότι αυτό συνεπάγεται.

Για να αναστραφεί η πορεία θα πρέπει να αλλάξει ριζικά η ασκούμενη πολιτική. Η εμπειρία όμως δυστυχώς δείχνει, ότι όταν οι πολιτικοί πάρουν μια λανθασμένη απόφαση, δεν είναι αρκετή ούτε η επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά ούτε και ο κοινός νους , για να την πάρουν πίσω. Θα πρέπει πρώτα να δουν γύρω τους, κοντά τους, όχι στη μακρινή Ελλάδα, ερείπια, και τότε ίσως αποφασίσουν να δράσουν.