Η έννοια της μεταρρύθμισης έχει υποστεί τελευταία μια βάναυση, σκόπιμη αλλοίωση. Η κρατούσα νεοσυντηρητική, παλαιοφιλελεύθερη άποψη στη Γερμανία, αλλά και αλλού, έπρεπε για να εφαρμόσει τις πολιτικές κατεδάφισης κοινωνικών, εργασιακών, οικονομικών και πολιτικών κατακτήσεων, που διαφοροποιούσαν το ευρωπαϊκό από τα άλλα μοντέλα ανάπτυξης των μεγάλων κρατικών σχηματισμών, να βρει ένα ελκυστικό περιτύλιγμα. Έτσι, αντί της ανασυγκρότησης εκ βάθρων συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας, προς την κατεύθυνση μιας καλύτερης και αποδοτικότερης λειτουργίας με στόχο τη βελτίωση της ευημερίας του κοινωνικού συνόλου, στα χρόνια της κρίσης ονομάζονται μεταρρυθμίσεις, οι απολύσεις, οι περικοπές, η εκποίηση δημόσιας περιουσίας, η συρρίκνωση των πάντων.

Απάντηση σ’αυτήν τη λαίλαπα, δίνει εν μέρει το νέο μείγμα οικονομικής πολιτικής που βασίζεται στη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου. Στο πλαίσιο ενός καλά επεξεργασμένου σχεδίου ανασυγκρότησης της οικονομίας μας, κοινωνικά δίκαιου αλλά και αποτελεσματικού, ο σχεδιασμός αλλά και η εφαρμογή μιας δέσμης μεταρρυθμίσεων, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια διαχρονικά διατηρήσιμη ανάπτυξη. 

Οι μεταρρυθμίσεις θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά μιας πολιτικής  ενίσχυσης της ζήτησης εγχώριων προϊόντων, που θα προέλθει από το πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας και το πακέτο Γιουνκέρ των 2 δις, με στόχο την αξιοποίηση της αργούσας, λόγω ύφεσης, παραγωγικής δυναμικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων, ενώ θα διευκολύνουν τόσο στη διενέργεια νέων επενδύσεων για την επέκταση της παραγωγικής βάσης και την αύξηση της απασχόλησης, όσο και στις εξαγωγές. 

Για την εφαρμογή ενός αξιόπιστου προγράμματος ριζικών μεταρρυθμίσεων, είναι απαραίτητες δύο προϋποθέσεις:       
α) Πολιτική αποφασιστικότητα, σε συνδυασμό με την κοινωνική αποδοχή, και β) Ικανότητα του κράτους και των εμπλεκόμενων φορέων να τις αναπτύξουν και να τις υλοποιήσουν.
Με φανερή την πίεση για καταστρατήγηση τη έννοιας της μεταρρύθμισης η κυβέρνηση φαίνεται διατεθειμένη να παρουσιάσει στους θεσμούς τρεις δέσμες ουσιαστικών παρεμβάσεων:
Πρώτον, δομικές αλλαγές που σχετίζονται με την πολυνομία, τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά, τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό, την απονομή δικαιοσύνης, το ασφαλιστικό, την έρευνα και ανάπτυξη, το περιουσιολόγιο, το κτηματολόγιο, συμβάσεις έργων και προμηθειών κ.α. 
Δεύτερον, αλλαγές με δημοσιονομικό κόστος ή όφελος. Φορολογικά, ΦΠΑ, ενδοομηλικές συναλλαγές, λαθρεμπόριο καυσίμων και τσιγάρων, τυχερά παιχνίδια κ.α. Εδώ θα κριθεί το δημοσιονομικό αποτέλεσμα και το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος.
Τρίτον, ιδιωτικοποιήσεις με τη μέθοδο της κοινής αξιοποίησης με τον ιδιωτικό τομέα με στόχο την ανάπτυξη και τη συμβολή τους στα ασφαλιστικά ταμεία.

Τελικός στόχος η δημιουργία ενός σύγχρονου, ανταγωνιστικού κράτους, που θα είναι σε θέση να κρατήσει βηματισμό με τις άλλες σύγχρονες οικονομίες και κοινωνίες. Μεγαλύτερος εχθρός; H  έλλειψη χρόνου.

Είναι αλήθεια ότι οι ελληνικές τράπεζες το τελευταίο διάστημα βάλλονται από πολλές πλευρές. Στην αρχή ήταν η απόφαση της ελβετικής κεντρικής τράπεζας να αποδεσμεύσει το Φράγκο από το Ευρώ. Έτσι, οι τράπεζες αναγκάσθηκαν να αυξήσουν τους διαθεσίμους τίτλους για ενέχυρο, ώστε να διατηρήσουν στο ίδιο επίπεδο τις πιστωτικές τους γραμμές. Με την έκθεσή τους γύρω στα 8,5 δις στην Ελβετία, επιβαρύνθηκαν με σημαντικό κόστος, κάτι που θα βρει αντανάκλαση και στην ενδεχόμενη κερδοφορία τους.

Στη συνέχεια, από τις αρχές Δεκεμβρίου, άρχισαν οι εκροές καταθέσεων, λόγω της διαφαινόμενης πολιτικής αστάθειας, αλλά και των αλλεπάλληλων δηλώσεων σημαντικών παραγόντων της απελθούσας κυβέρνησης προς εκφοβισμό των πολιτών-ψηφοφόρων, με θύμα τις καταθέσεις. Αποτέλεσμα; Mέχρι τη συμφωνία της 20/2 με το Eurogroup, έφυγαν από τις τράπεζες γύρω στα 22 δις Ευρώ. Ένα τεράστιο ποσό, το οποίο ελπίζεται με την ομαλοποίηση του πολιτικού αλλά και του οικονομικού βίου, ότι στο μεγαλύτερο μέρος του θα επιστρέψει στις τράπεζες.

Στο μεταξύ, ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Ντράγκι για να πιέσει την Ελλάδα, αλλά και τους δανειστές της να προχωρήσουν σε μια συμφωνία, σταμάτησε από τις 11/2 να χορηγεί ρευστότητα στις τράπεζές μας, μη δεχόμενος τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο, αφού κατά τη άποψή  του δεν καλύπτονταν από πρόγραμμα. Συνέχισε όμως να παρέχει ρευστότητα μέσω του εκτάκτου μηχανισμού ELA, όπου όμως το επιτόκιο (1,5%) είναι πολύ ακριβότερο. Συνολικά, οι τράπεζες μας αυτή τη στιγμή έχουν μια συνολική έκθεση σε ΕΚΤ και ELA που ανέρχεται στα 87,4 δις Ευρώ.

Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τα τρομακτικά μεγέθη (40% του συνόλου), από τη μη εξυπηρέτηση των δανείων, αντιλαμβανόμαστε σε ποια οικτρά θέση βρίσκονται οι τράπεζές μας.

Μεγάλος χαμένος της ιστορίας είναι βέβαια η πραγματική οικονομία. Με τον καθαρό δανεισμό προς τις επιχειρήσεις να μειώνεται από μήνα σε μήνα, συντηρείται δυστυχώς ένα κλίμα επιστροφής κεφαλαίων από τις επιχειρήσεις προς τις τράπεζες, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο. Μελέτες δείχνουν, ότι όχι μόνο το 70% των χρηματοδοτικών αιτημάτων, κυρίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μένει ανικανοποίητο, αλλά και βασικές ανάγκες για τη χρηματοδότηση των εξαγωγών, αγορά πρώτων υλών, ενδιάμεσων προϊόντων κλπ., δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν, με αποτέλεσμα να ακυρώνονται παραγγελίες και να μειώνεται η παραγωγή, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Είναι γεγονός, ότι για χρόνια τώρα, παρά τις αλλεπάλληλες ανακεφαλαιοποιήσεις, που κόστισαν στον κρατικό προϋπολογισμό περί τα 41 δις Ευρώ, οι τράπεζες δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στην αποστολή τους. Για το λόγο αυτό, είναι αναγκαίο να δημιουργήσουμε ένα μηχανισμό παράκαμψης (by pass) των συστημικών τραπεζών, με την ίδρυση μιας αναπτυξιακής τράπεζας, η οποία θα συγκεντρώνει τους όποιους διαθέσιμους πόρους μπορούμε να κινητοποιήσουμε και να τους προωθεί στην πραγματική οικονομία. Αυτή η κίνηση θα έπρεπε να έχει γίνει από το ξεκίνημα της κρίσης, αφού οι συνέπειές της για τις τράπεζες ήσαν προδιαγεγραμμένες. Ότι συνεπώς δεν έγινε χθες, ας γίνει σήμερα, αλλά χωρίς καθυστέρηση. Αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να επιστρέψει η χώρα σε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, που τόσο έχει ανάγκη.

Στα θετικά της συμφωνίας με το Eurogroup της 20/2 καταγράφονται η πίστωση χρόνου, η αποφυγή λήψης μέτρων λιτότητας καθώς και η σύνδεση της παραγωγής του πρωτογενούς πλεονάσματος με την πορεία της οικονομίας. Στον αντίποδα για να κλείσει ουσιαστικά η 5η αξιολόγηση η κυβέρνηση προσέφερε τη λίστα μεταρρυθμίσεων, η οποία μέχρι τέλη Απριλίου, αρχής γενομένης από το Eurogroup της 9/3, θα πρέπει να εξειδικευθεί αλλά και να αρχίσει να εφαρμόζεται.

Αυτό που δεν πήραμε ήταν χρήματα. Τόσο για την κάλυψη των άμεσων χρηματοδοτικών μας αναγκών, όσο και για τη χρηματοδότηση της οικονομικής δραστηριότητας.

Πώς εκτιμάται μακροοικονομικά η νέα κατάσταση; Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για μια στροφή στην ασκούμενη πολιτική, όχι όμως και για αλλαγή. Το γεγονός, ότι δεν προβλέπεται η λήψη νέων υφεσιακών μέτρων από μόνο του δεν επαρκεί για να λειτουργήσει επεκτατικά στην κατεύθυνση ενίσχυσης της ενεργού ζήτησης, αφού και ο υπό αναμόρφωση προϋπολογισμός που θα υλοποιηθεί, θα πρέπει όχι μόνο να είναι ισοσκελισμένος, αλλά και να παρουσιάσει και ένα έστω μικρό πρωτογενές πλεόνασμα.

Έτσι, με τα σημερινά δεδομένα όλα δείχνουν, ότι διασφαλίζεται μια μακροοικονομική ισορροπία, η οποία όμως χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό ανεργίας αλλά και στασιμότητα.

Για την επανεκκίνηση της οικονομίας και τη δημιουργία συνθηκών διατηρήσιμης ανάπτυξης, χρειάζονται τρία πράγματα:

Πρώτον, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των οικονομικών παραγόντων στο κράτος. Είναι απαραίτητη η δημιουργία σταθερού, φιλικού προς τις επενδύσεις περιβάλλοντος, χωρίς αιφνιδιασμούς και αδικαιολόγητα κόστη, τόσο κατά την έναρξη όσο και κατά τη λειτουργία μιας επιχείρησης. Πρόκειται για τη σημαντικότερη μεταρρυθμιστική παρέμβαση που έχει ανάγκη η χώρα μας.

Δεύτερον, η εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, το οποίο να ανταποκρίνεται στη βασική του αποστολή, που είναι η τροφοδότηση της πραγματικής οικονομίας με ρευστότητα. Οι  παρεμβάσεις στη δομή του συστήματος, όπως ήταν αναμενόμενο,   δυστυχώς δεν απέδωσαν. Χρειαζόμαστε ένα τραπεζικό bypass, μια παράκαμψη των συστημικών τραπεζών με τη δημιουργία μιας αναπτυξιακής τράπεζας, που θα συγκεντρώνει όλους τους διαθέσιμους πόρους και θα τους κατευθύνει κυρίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που λόγω μεγέθους, είναι αποκλεισμένες από άλλες πηγές χρηματοδότησης.

Τρίτον, είναι αναγκαίο στο πλαίσιο της επικείμενης διαπραγμάτευσης για το μεγάλο ζήτημα της απομείωσης του χρέους να προκύψει και ένα αναπτυξιακό πακέτο για επενδύσεις στη χώρα. Μπορεί να γίνει μέσω μιας δραστικότερης συμμετοχής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων με κεφάλαια τα οποία θα πηγαίνουν, με τη μεσολάβηση της νέας αναπτυξιακής τράπεζας, στις επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ενισχυθεί και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το οποίο είναι αναγκαίο να μην επιβαρύνει το δημοσιονομικό έλλειμμα, στο πλαίσιο μιας επαναφοράς του χρυσού κανόνα.

Είναι καιρός να αφήσουμε τον ΟΔΔΗΧ και το υπουργείο οικονομικών να ασχολούνται, χωρίς τυμπανοκρουσίες, με τη διαχείριση των χρηματοδοτικών υποχρεώσεων και οι υπόλοιποι να σκύψουμε πάνω στα πραγματικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας με αναλύσεις, προτάσεις αλλά  και πρακτικές λύσεις.