Τελικά η ιστορία επαναλαμβάνεται. Ας ελπίσουμε αυτή τη φορά όχι ως φάρσα, αλλά ως μια ύστατη προσπάθεια για να είμαστε, έστω και καθυστερημένα, παρόντες στο ραντεβού  με τις υποχρεώσεις μας. Όλοι θυμόμαστε το ανέκδοτο που κυκλοφορούσε στα ξένα μέσα ενημέρωσης την εποχή της προετοιμασίας για τους ολυμπιακούς αγώνες. Υπάρχουν δυο τρόποι για να κάνει κανείς ένα έργο: Ο προγραμματισμός και ο ελληνικός δηλ. την τελευταία στιγμή!
 
Μοιάζει λοιπόν αυτή η περίοδος με εκείνη της Άνοιξης του 2004. Όταν είχαμε αναλάβει την οργάνωση των ολυμπιακών αγώνων και ήσαν ακόμη όλα ημιτελή, οι ξένοι δεν πίστευαν ότι  θα τα καταφέρουμε και όμως οργανώσαμε τους καλύτερους αγώνες στη σύγχρονη ιστορία τους. Μπορεί κανείς να έχει τις αντιρρήσεις του για την ανάληψη, να μας κόστισαν επίσης κάτι παραπάνω, αλλά οι Έλληνες απέδειξαν ότι έχουν τις οργανωτικές και τεχνικές δυνατότητες να τα βγάλουν πέρα, αλλά και να εντυπωσιάσουν.
 
Η νέα κυβέρνηση είναι καλά μονταρισμένη, ώστε να πετύχει πολλά πράγματα σε μικρό χρονικό διάστημα, αφού πρόκειται για τους ίδιους ανθρώπους που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία και τώρα καλούνται να την υλοποιήσουν. Στο χέρι τους είναι να προωθήσουν όλες τις εκκρεμότητες, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα το προοδευτικό τους στίγμα σε όλες τις αποφάσεις. Δικαιοσύνη στην κατανομή των βαρών και αναπτυξιακή διάσταση στις παρεμβάσεις στην οικονομία και στο κράτος.
 
Στόχος η επιστροφή στην κανονικότητα. Αυτή μπορεί να αποκατασταθεί, όταν αρθούν όλες οι αβεβαιότητες που αυτή τη στιγμή επικρέμονται  πάνω από την ελληνική οικονομία. Έλλειψη εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα, φόβος για κούρεμα καταθέσεων και φόβος για Grexit.
 
Με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, που θα ακολουθήσει τη ρύθμιση των κόκκινων δανείων και θα συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην εξυγίανση του ενεργητικού τους, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την άρση των κεφαλαιακών ελέγχων. Η διαδικασία θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του έτους, ώστε να αποφευχθεί το κούρεμα των άνω των 100.000 ευρώ καταθέσεων και να αρχίσει η ομαλή χρηματοδότηση των τραπεζών από την ΕΚΤ,  όπως      και η σταδιακή επιστροφή των εκτός συστήματος καταθέσεων του κοινού.
 
Η επιτυχής εξάλλου 1η αξιολόγηση θα σηματοδοτήσει  θετικές εξελίξεις και στην υπόθεση του χρέους. Είναι φανερό πλέον, από δηλώσεις όλων των επίσημων φορέων, ότι οι δανειστές μας είναι διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε μια αναδιάρθρωση του επίσημου χρέους με στόχο, αν όχι τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα, τουλάχιστον την ετήσια εξυπηρετησιμότητά του. Αν αυτή περιέχει εκτός από μια γενναία επιμήκυνση των ωριμάνσεων των ομολόγων μαζί με μια μείωση των επιτοκίων και κυρίως μια μεγάλη περίοδο χάριτος στην αποπληρωμή των τόκων, τότε θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις τόσο για την επιστροφή γρήγορα στις αγορές, όσο και για μια αισθητή μείωση του κινδύνου χώρας. Έτσι θα αφήσουμε οριστικά το Grexit πίσω μας και η Ελλάδα θα μπει πάλι στο ραντάρ των επενδυτών, τη στιγμή που στη χώρα αυτή τη στιγμή ανιχνεύονται σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες.
 
Μπορεί η χώρα να έχει υποστεί μια τεράστια αποεπένδυση, όμως η αξιοποίηση του αργούντος παραγωγικού δυναμικού σε συνδυασμό με τους ευρωπαικούς πόρους, παλαιό και νέο ΕΣΠΑ, πακέτο Γιούνκερ, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων καθώς  και άλλα επενδυτικά εργαλεία συνολικού ύψους πάνω από 60 δις ευρώ, αποτελούν τη μεγάλη ευκαιρία για να γυρίσει η χώρα σελίδα.
 
Η ίδρυση των δύο υφυπουργείων, βιομηχανίας και αξιοποίησης του ΕΣΠΑ, πιστοποιούν ένα πρώτο θετικό δείγμα γραφής της κυβέρνησης, ότι καταπιάνεται σοβαρά με την αναγκαία παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας, η οποία θα πρέπει να συνοδευτεί και με μια θεσμική αναδιοργάνωση του κράτους. Έτσι, μετά και από την απομάκρυνση των αβεβαιοτήτων, είναι πολύ πιθανό να ζήσουμε, όπως συνέβη σε άλλες οικονομίες, το φαινόμενο του ελατηρίου, όπου μετά τη σταθεροποίηση παρατηρήθηκε μια περίοδος με πολύ υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Τελικά η ασάφεια μπορεί να βλάπτει σοβαρά τη χώρα, αποτελεί όμως αποτελεσματικό (;) όπλο για την άγρα ψήφων. Πως αλλιώς να ερμηνεύσει κανείς το σκεπτικό των υποστηρικτών της επιστροφής στο εθνικό νόμισμα, αφού η επιχειρηματολογία  τους δείχνει ξεκάθαρα ή ότι υπάρχει πλήρης άγνοια της λειτουργίας των θεσμών ή ότι σκόπιμα στοχεύει στην παραπλάνηση του κοινού.
 
Αφετηρία αποτελεί η απόφαση για μονομερή «κατάργηση των Μνημονίων και των αποικιακών δανειακών συμβάσεων υποθήκευσης του μέλλοντός μας». Έτσι η χώρα θα καταστεί ανεξάρτητη, χωρίς κηδεμόνες, θα ασκεί αυτόνομη οικονομική και κοινωνική πολιτική χωρίς ελέγχους, οι δε τύχες του λαού μας δεν θα εξαρτώνται από τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών κέντρων εξουσίας, αλλά από εκείνες μιας κυρίαρχης ελληνικής κυβέρνησης. Αναγνωρίζουν βέβαια, ότι εμπόδιο για να γίνουν αυτά αποτελεί η συμμετοχή μας στη «νομισματική φυλακή» της Ευρωζώνης, συνεπώς θα πρέπει να αποχωρήσουμε από το Ευρώ και να επιστρέψουμε στη Δραχμή. Από την άλλη αφήνουν ανοιχτό το θέμα της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή γνωρίζουν ότι τότε αρχίζουν τα πολύ δύσκολα.
 
Όμως, οι δημοσιονομικές υποχρεώσεις της χώρας μας, από τις οποίες εξαρτάται και ο βαθμός αυτονομίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, άρα και περιορισμού της ανεξαρτησίας, δεν προέρχονται από τη συμμετοχή μας στην Ευρωζώνη, αλλά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
 
Η χώρα μας βρίσκεται μεταξύ των 25 χωρών που ψήφισαν και  υπέγραψαν το περίφημο «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» στις 2 Μαρτίου 2012, το οποίο επικυρώθηκε από τη Βουλή με 194 ψήφους στις 28 του ιδίου μήνα. Σ’αυτό προβλέπεται η υποχρέωση τήρησης ισοσκελισμένων προϋπολογισμών και η λειτουργία ενός φρένου για το δημόσιο χρέος.
 
Για να θεωρείται ο προϋπολογισμός ισοσκελισμένος θα πρέπει  το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης να μην υπερβαίνει το 3%, ενώ το διαρθρωτικό το 0,5%. Κάθε υπέρβαση θα τιμωρείται με τσουχτερό πρόστιμο υπολογιζόμενο ως ποσοστό επί του ΑΕΠ.
 
Το κριτήριο του δημοσίου χρέους είναι ακόμη αυστηρότερο, αφού στόχος είναι η μείωσή του στα όρια του Μάαστριχτ του 60% επί του ΑΕΠ. Το ποσό που βρίσκεται πάνω από αυτή την οροφή θα πρέπει κάθε χρόνο να μειώνεται κατά το 1/20. Αυτό σημαίνει π.χ. για την Ελλάδα, ότι είναι υποχρεωμένη να παράγει πρωτογενές πλεόνασμα 9% το χρόνο!
 
Είναι σαφές ότι οι δεσμεύσεις που έχουμε αναλάβει είναι πράγματι σκληρές και κατά τεκμήριο πολλές απραγματοποίητες, όμως μέχρι να υπάρξουν κάποιες αλλαγές αυτές ισχύουν για όλες τις χώρες. Ταυτόχρονα η συμμετοχή μας στην Ε.Ε. συνδέεται με σημαντικά οφέλη, τα οποία προέρχονται είτε από τις μόνιμες διαρθρωτικού τύπου ενισχύσεις (ΕΣΠΑ, αγροτικές επιδοτήσεις, προγράμματα ανεργίας), είτε από πολιτικές ενίσχυσης της ανάπτυξης (πακέτο Γιούνκερ και πακέτο Ντράγκι), όπως επίσης και από χρηματοδοτικές ενισχύσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (μεγάλα έργα).
 
Μια ηρωική έξοδος από τα δεσμά της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάκτηση της ανεξαρτησίας μας, εκτός από τα εθνικά προβλήματα ασφαλείας που θα δημιουργήσει, σημαίνει ταυτόχρονα και την απώλεια σημαντικών πόρων στους οποίους στηρίζεται κάθε αναπτυξιακή προσπάθεια στη χώρα. Η συμμετοχή της συνεπώς στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, που αποτελεί τη βασική της στρατηγική επιλογή για πάνω από 60 χρόνια, είναι και θα πρέπει να παραμείνει αδιαπραγμάτευτη.

Τελικά η ασάφεια μπορεί να βλάπτει σοβαρά τη χώρα, αποτελεί όμως αποτελεσματικό (;) όπλο για την άγρα ψήφων. Πως αλλιώς να ερμηνεύσει κανείς το σκεπτικό των υποστηρικτών της επιστροφής στο εθνικό νόμισμα, αφού η επιχειρηματολογία  τους δείχνει ξεκάθαρα ή ότι υπάρχει πλήρης άγνοια της λειτουργίας των θεσμών ή ότι σκόπιμα στοχεύει στην παραπλάνηση του κοινού.
 
Αφετηρία αποτελεί η απόφαση για μονομερή «κατάργηση των Μνημονίων και των αποικιακών δανειακών συμβάσεων υποθήκευσης του μέλλοντός μας». Έτσι η χώρα θα καταστεί ανεξάρτητη, χωρίς κηδεμόνες, θα ασκεί αυτόνομη οικονομική και κοινωνική πολιτική χωρίς ελέγχους, οι δε τύχες του λαού μας δεν θα εξαρτώνται από τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών κέντρων εξουσίας, αλλά από εκείνες μιας κυρίαρχης ελληνικής κυβέρνησης. Αναγνωρίζουν βέβαια, ότι εμπόδιο για να γίνουν αυτά αποτελεί η συμμετοχή μας στη «νομισματική φυλακή» της Ευρωζώνης, συνεπώς θα πρέπει να αποχωρήσουμε από το Ευρώ και να επιστρέψουμε στη Δραχμή. Από την άλλη αφήνουν ανοιχτό το θέμα της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή γνωρίζουν ότι τότε αρχίζουν τα πολύ δύσκολα.
 
Όμως, οι δημοσιονομικές υποχρεώσεις της χώρας μας, από τις οποίες εξαρτάται και ο βαθμός αυτονομίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, άρα και περιορισμού της ανεξαρτησίας, δεν προέρχονται από τη συμμετοχή μας στην Ευρωζώνη, αλλά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
 
Η χώρα μας βρίσκεται μεταξύ των 25 χωρών που ψήφισαν και  υπέγραψαν το περίφημο «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» στις 2 Μαρτίου 2012, το οποίο επικυρώθηκε από τη Βουλή με 194 ψήφους στις 28 του ιδίου μήνα. Σ’αυτό προβλέπεται η υποχρέωση τήρησης ισοσκελισμένων προϋπολογισμών και η λειτουργία ενός φρένου για το δημόσιο χρέος.
 
Για να θεωρείται ο προϋπολογισμός ισοσκελισμένος θα πρέπει  το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης να μην υπερβαίνει το 3%, ενώ το διαρθρωτικό το 0,5%. Κάθε υπέρβαση θα τιμωρείται με τσουχτερό πρόστιμο υπολογιζόμενο ως ποσοστό επί του ΑΕΠ.
 
Το κριτήριο του δημοσίου χρέους είναι ακόμη αυστηρότερο, αφού στόχος είναι η μείωσή του στα όρια του Μάαστριχτ του 60% επί του ΑΕΠ. Το ποσό που βρίσκεται πάνω από αυτή την οροφή θα πρέπει κάθε χρόνο να μειώνεται κατά το 1/20. Αυτό σημαίνει π.χ. για την Ελλάδα, ότι είναι υποχρεωμένη να παράγει πρωτογενές πλεόνασμα 9% το χρόνο!
 
Είναι σαφές ότι οι δεσμεύσεις που έχουμε αναλάβει είναι πράγματι σκληρές και κατά τεκμήριο πολλές απραγματοποίητες, όμως μέχρι να υπάρξουν κάποιες αλλαγές αυτές ισχύουν για όλες τις χώρες. Ταυτόχρονα η συμμετοχή μας στην Ε.Ε. συνδέεται με σημαντικά οφέλη, τα οποία προέρχονται είτε από τις μόνιμες διαρθρωτικού τύπου ενισχύσεις (ΕΣΠΑ, αγροτικές επιδοτήσεις, προγράμματα ανεργίας), είτε από πολιτικές ενίσχυσης της ανάπτυξης (πακέτο Γιούνκερ και πακέτο Ντράγκι), όπως επίσης και από χρηματοδοτικές ενισχύσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (μεγάλα έργα).
 
Μια ηρωική έξοδος από τα δεσμά της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάκτηση της ανεξαρτησίας μας, εκτός από τα εθνικά προβλήματα ασφαλείας που θα δημιουργήσει, σημαίνει ταυτόχρονα και την απώλεια σημαντικών πόρων στους οποίους στηρίζεται κάθε αναπτυξιακή προσπάθεια στη χώρα. Η συμμετοχή της συνεπώς στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, που αποτελεί τη βασική της στρατηγική επιλογή για πάνω από 60 χρόνια, είναι και θα πρέπει να παραμείνει αδιαπραγμάτευτη.

Η παραμονή της χώρας στο Ευρώ θα πρέπει να επιδιωχθεί με κάθε μέσο, αφού οι αρνητικές επιπτώσεις μιας εξόδου είναι πολύ περισσότερες από τα όποια αμφιβόλου αποτελέσματος πρόσκαιρα οφέλη. Γιατί λοιπόν αποτελεί ψευτοδίλημμα η επιλογή Ευρώ ή Δραχμή;
Πρώτον, είναι αλήθεια, ότι η κατασκευή του Ευρώ έπασχε από την αρχή. Η διαφορές στην παραγωγικότητα οδήγησαν σε πλεονάσματα στις Βόρειες χώρες και σε ελλείμματα στο Νότο. Αποτέλεσμα, η υπερχρέωση   των χωρών    και η αποκάλυψη της ανάγκης για ενιαίους κανόνες δημοσιονομικής και πιστωτικής πολιτικής. Οι δύο θεσμοί, Σύμφωνο Σταθερότητας και Τραπεζική Ένωση που στο μεταξύ κλήθηκαν να λύσουν το πρόβλημα, δυστυχώς είναι ανεπαρκείς.
Δεύτερον, είναι λάθος το βασικό επιχείρημα για την επιστροφή στη Δραχμή, ότι η χώρα θα κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα, αφού της δίνεται η δυνατότητα της υποτίμησης και έτσι θα αυξηθούν οι εξαγωγές. Στη θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου η εξωτερική αξία  του νομίσματος, εξαρτάται από τη  ζήτηση των αγαθών και υπηρεσιών από το εξωτερικό. Αποτελεί δηλαδή ένα παράγωγο της διαδικασίας και όχι την αιτία που δημιουργεί αποτέλεσμα. Η υποτίμηση  χρησιμοποιείται για να αντιμετωπιστούν μόνο βραχυχρόνιες ανισορροπίες. Η βελτίωση των εξαγωγών εξαρτάται από τις ελαστικότητες ζήτησης των επιμέρους προϊόντων που προσφέρονται στο εξωτερικό, οι οποίες συνδέονται με τη δομή της οικονομίας. Αυτή δυστυχώς για τη χώρα μας είναι το πρόβλημα και όχι το νόμισμα. Άλλωστε και στο παρελθόν με τις αλλεπάλληλες υποτιμήσεις οι επιδόσεις μας δεν βελτιώθηκαν, ούτε επίσης και με την υποτίμηση του Ευρώ τελευταία οι εξαγωγές σε τρίτες χώρες  αυξήθηκαν.
Τρίτον, η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα είναι καταστροφική για πολλούς λόγους, οι βασικότεροι από τους οποίους είναι:
Επειδή θα έχει προηγηθεί χρεοκοπία, το  τραπεζικό σύστημα θα καταρρεύσει. Οι δανειστές της χώρας θα γράψουν μεγάλες ζημιές με αποτέλεσμα για πολλά χρόνια να κλείσουν οι διεθνείς αγορές άντλησης κεφαλαίων. Η απώλεια της εμπιστοσύνης προς τη χώρα θα δυσχεράνει ακόμη και τις πιο απλές διεθνείς συναλλαγές των επιχειρήσεων. Η χώρα θα βρεθεί σε απομόνωση.
Οι τράπεζες θα καταρρεύσουν, όχι μόνο λόγω των μαζικών αναλήψεων των καταθέσεων, αλλά επειδή οι πολίτες θα προτιμήσουν το Ευρώ ως σταθερότερο νόμισμα. Ακόμη και σήμερα το 80% των Ελλήνων προτιμά το Ευρώ. Έτσι το πιθανότερο είναι να προσπαθήσουν να ανταλλάξουν το νέο νόμισμα με Ευρώ. Αυτός είναι  ο σίγουρος δρόμος για το απόλυτο χάος.
 Η χρησιμοποίηση της εκδοτικής μηχανής για εμπλουτισμό του συστήματος με φρέσκο νέο χρήμα θα οδηγήσει γρήγορα σε υπερπληθωρισμό. Θα ακολουθήσει μια υποτίμηση που σε πρώτη φάση υπολογίζεται σε 40-60%. Από αυτή θα ωφεληθεί ίσως ο τουριστικός τομέας, όχι όμως και οι υπόλοιποι τομείς της οικονομίας. Τα εξαγώγιμα προϊόντα που παράγονται στη χώρα μας είναι πολύ λίγα, ενώ είμαστε υποχρεωμένοι να εισαγάγουμε όχι μόνο τρόφιμα και φάρμακα αλλά και πρώτες ύλες και καύσιμα, τα οποία τώρα θα είναι ακριβότερα. Το αποτέλεσμα θα είναι, ότι θα ενισχυθεί περαιτέρω ο πληθωρισμός.
Κερδισμένοι βέβαια, και γι’ αυτό κόπτονται για την επιστροφή, θα βγουν, όλοι εκείνοι που μετέφεραν τα χρήματά τους στο εξωτερικό για να κερδοσκοπήσουν, ενώ οι αποταμιευτές του εσωτερικού θα χάσουν σε μια νύχτα τις μισές και πάνω αποταμιεύσεις τους.
Συμπερασματικά, χωρίς η παραπάνω ανάλυση να διεκδικεί τίτλους πληρότητας, η επιστροφή στη Δραχμή, θα έμοιαζε με άλμα στο κενό από ένα τρένο που βρίσκεται σε κίνηση. Αυτό που προέχει τώρα είναι να εκμεταλλευτούμε το Status quo,  το οποίο κατέχουμε. Θα πρέπει να επεξεργασθούμε ένα μακρόπνοο σχέδιο για την οικονομία μας, αξιοποιώντας τους ευρωπαϊκούς πόρους, που να στοχεύει στην ανάπτυξη και αναδιοργάνωση συγκεκριμένων τομέων που διαθέτουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα. Η χώρα μας ευτυχώς μπορεί να στηριχτεί για να επιτύχει σ΄αυτήν την επίπονη προσπάθεια, όχι μόνο στο άριστα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό αλλά και στα φυσικά και κλιματικά προσόντα της, υπό την προϋπόθεση ότι και η πολιτική της ηγεσία θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.

Ο λαλίστατος κ. Schaeuble συνηθίζει συχνά να μας ξαφνιάζει. Όχι βέβαια με τις πρωτότυπες ιδέες του, αλλά με την ασυνέπεια, την ανακολουθία, τις ανακρίβειες, τις απατηλές υποσχέσεις. Γιατί, πως αλλιώς να ερμηνεύσει κανείς τις κατά καιρούς βαρύγδουπες δηλώσεις του, που στη συνέχεια αποδεικνύεται, ότι η αξία τους δεν ξεπερνά εκείνη του χαρτιού που έχουν γραφεί.

Την άνοιξη του 2010 δήλωνε, ότι έχει δώσει εντολή σε 4 μακροοικονομικά ινστιτούτα της χώρας του να εκπονήσουν μελέτη για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Με βάση το πόρισμα, έλεγε, θα δώσει οριστική λύση  στο πρόβλημα της Ελλάδας. Τα ινστιτούτα αποφάνθηκαν, ότι το χρέος μας, με βάση   το πρώτο τιμωρητικό πρόγραμμα, που για το δάνειο των 110 δις Ευρώ απαιτήθηκε επιτόκιο  5,2% και αποπληρωμή στα 5 χρόνια, δεν ήταν βιώσιμο, αλλά την οριστική λύση την περιμένουμε ακόμη. Εκ των υστέρων γνωρίζουμε, ότι η επιλογή που έγινε αποσκοπούσε στο να κερδίσουν χρόνο οι γερμανικές και οι γαλλικές τράπεζες για να ξεφορτώσουν τα ελληνικά ομόλογα και η Ελλάδα εν’όψει αδιεξόδου να μην οδηγηθεί σε άλλες σκέψεις, όπως ένα κούρεμα του χρέους.

Ακολούθησε η μεγάλη προσπάθεια για μείωση των διδύμων ελλειμμάτων, δημοσιονομικού και ισοζυγίου πληρωμών, με τις καταστροφικές συνέπειες στον παραγωγικό ιστό, στα εισοδήματα και στην απασχόληση. Γνωρίζοντας τι θα επακολουθήσει οι δανειστές μας, προεξάρχοντος του κ. Schaeuble, δήλωναν «εσείς αναλαμβάνεται τα ελλείμματα, εμείς αναλαμβάνουμε το χρέος».

Και ενώ τα ελλείμματα σχεδόν εξαφανίστηκαν και η Ελλάδα έκανε το χρέος της, εξαθλιώνοντας ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού της, η υπόσχεση για τη ρύθμιση του χρέους αναβάλλεται συνεχώς. Παρά την εμφάνιση, εδώ και δύο χρόνια πρωτογενών πλεονασμάτων, η «περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους», δεν απασχολεί τον κ. Schaeuble. Αντίθετα μάλιστα. Επιμένει στην συνέχιση  των μέτρων περιοριστικής πολιτικής, μειώσεις μισθών και συντάξεων, ομαδικές απολύσεις και αυξήσεις στη φορολογία, παρότι θα μπορούσαν να αποφευχθούν ως αποτέλεσμα  μιας νέας αναδιάρθρωσης του χρέους.

Όμως, η χαρακτηριστικότερη της υποκρισίας δήλωση, έγινε εκ μέρους του υπουργού οικονομικών της Γερμανίας, προ ολίγων ημερών. Ενώ μέχρι πρότινος διατυμπάνιζε σε όλους τους τόνους, ότι εργάζεται σκληρά για να δοθεί μια λύση στο ελληνικό πρόβλημα, δήλωνε στο ραδιόφωνο “Deutschlandfunk” ότι «η Ελλάδα πρέπει να λύσει το πρόβλημά της μόνη της». Μια δήλωση, που σαφώς απευθυνόταν σε εσωτερικούς αποδέκτες, δεν παύει όμως να έχει τη σημασία της, όταν εκφέρεται από τον εκπρόσωπο της ηγέτιδας δύναμης αυτή τη στιγμή της Ευρώπης. Με τέτοιες συμπεριφορές δεν είναι να απορεί κανείς γιατί ο ευρωσκεπτικισμός κερδίζει συνεχώς έδαφος. Επειδή όμως ο κ. Schaeuble εδώ και καιρό έχει υπερβεί τα εσκαμμένα, να ελπίσουμε ότι θα μείνει μόνος του στον αυταρχικό και αδιέξοδο δρόμο που ακολουθεί.  Δείγματα διαφοροποίησης άρχισαν να ήδη να διαφαίνονται ευτυχώς από αρκετές χώρες.

Υπάρχει μια αρχή που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της λειτουργίας της οικονομίας της αγοράς. Όταν μια επιχείρηση κάνει κέρδη να τα καρπώνεται ο επιχειρηματίας, ενώ  αντίθετα όταν γράφει ζημιές να τις πληρώνει ο ίδιος. Αυτός ο κανόνας ισχύει για όλους τους κλάδους, εκτός από έναν. Τις τράπεζες. Για την κυριολεξία τις μεγάλες τράπεζες, τις λεγόμενες και συστημικές.

Οι τράπεζες κερδίζουν αστρονομικά ποσά, όταν η οικονομία ακμάζει, ενώ σε περιόδους κρίσης καλείται το κράτος να αναλάβει τις ζημιές τους. Ο λόγος είναι απλός: Πρόκειται για οργανισμούς που είναι «too big to fail», όπου δηλαδή δε μπορεί να ακολουθηθεί η συνήθης πτωχευτική διαδικασία, αφού οι επιπτώσεις που θα προκύψουν από μια τέτοια ενέργεια είναι τεράστιες για το σύνολο της οικονομίας.

Το πάθημα από την τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση μας δίδαξε, ότι η διάσωση των τραπεζών οδήγησε ολόκληρες χώρες στα όρια της χρεοκοπίας, σε κάθε δε περίπτωση κόστισε ακριβά στους φορολογούμενους πολίτες.

Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι προέρχονται από τον τομέα του «investment banking» και όχι από τις παραδοσιακές τραπεζικές εργασίες. Έτσι και η πρόταση Barnier στο πλαίσιο της  μεταρρύθμισης του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, να φέρουν απέναντι στην Ενιαία Εποπτική Αρχή το βάρος της απόδειξης, ότι από τη δραστηριότητά τους δεν πηγάζει κάποιος συστημικός κίνδυνος, είναι πλήρως δικαιολογημένη. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει οι τράπεζες να αποχωρισθούν το πολύ επικερδές γι’ αυτές επενδυτικό τους κομμάτι ή τουλάχιστον να αυξήσουν σημαντικά την κεφαλαιακή τους βάση.

Ο διαχωρισμός της παραδοσιακής τραπεζικής από τη ριψοκίνδυνη επενδυτική, προφυλάσσει τόσο τους καταθέτες όσο και τους φορολογούμενους από απώλειες, προερχόμενες από δραστηριότητες που περιέχουν κινδύνους, χωρίς τη συγκατάθεσή τους ή ακόμη και εν αγνοία τους.

Αντί λοιπόν οι ευρωπαϊκές συστημικές τράπεζες να αντιδρούν να αναλάβουν την υποχρέωση του βάρους της απόδειξης της μη τοξικής τους λειτουργίας, θα πρέπει να γνωρίζουν, ότι η επόμενη λύση θα είναι ο διαχωρισμός των εργασιών (μοντέλο ΗΠΑ) ή μια γενναία κεφαλαιακή ενίσχυσή τους (μοντέλο Μεγ. Βρετανίας). Οι  εποχές που μπορούσαν να έχουν και την πίτα ακέραια και το σκύλο χορτάτο έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί. 

Η έννοια της μεταρρύθμισης έχει υποστεί τελευταία μια βάναυση, σκόπιμη αλλοίωση. Η κρατούσα νεοσυντηρητική, παλαιοφιλελεύθερη άποψη στη Γερμανία, αλλά και αλλού, έπρεπε για να εφαρμόσει τις πολιτικές κατεδάφισης κοινωνικών, εργασιακών, οικονομικών και πολιτικών κατακτήσεων, που διαφοροποιούσαν το ευρωπαϊκό από τα άλλα μοντέλα ανάπτυξης των μεγάλων κρατικών σχηματισμών, να βρει ένα ελκυστικό περιτύλιγμα. Έτσι, αντί της ανασυγκρότησης εκ βάθρων συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας, προς την κατεύθυνση μιας καλύτερης και αποδοτικότερης λειτουργίας με στόχο τη βελτίωση της ευημερίας του κοινωνικού συνόλου, στα χρόνια της κρίσης ονομάζονται μεταρρυθμίσεις, οι απολύσεις, οι περικοπές, η εκποίηση δημόσιας περιουσίας, η συρρίκνωση των πάντων.

Απάντηση σ’αυτήν τη λαίλαπα, δίνει εν μέρει το νέο μείγμα οικονομικής πολιτικής που βασίζεται στη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου. Στο πλαίσιο ενός καλά επεξεργασμένου σχεδίου ανασυγκρότησης της οικονομίας μας, κοινωνικά δίκαιου αλλά και αποτελεσματικού, ο σχεδιασμός αλλά και η εφαρμογή μιας δέσμης μεταρρυθμίσεων, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια διαχρονικά διατηρήσιμη ανάπτυξη. 

Οι μεταρρυθμίσεις θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά μιας πολιτικής  ενίσχυσης της ζήτησης εγχώριων προϊόντων, που θα προέλθει από το πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας και το πακέτο Γιουνκέρ των 2 δις, με στόχο την αξιοποίηση της αργούσας, λόγω ύφεσης, παραγωγικής δυναμικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων, ενώ θα διευκολύνουν τόσο στη διενέργεια νέων επενδύσεων για την επέκταση της παραγωγικής βάσης και την αύξηση της απασχόλησης, όσο και στις εξαγωγές. 

Για την εφαρμογή ενός αξιόπιστου προγράμματος ριζικών μεταρρυθμίσεων, είναι απαραίτητες δύο προϋποθέσεις:       
α) Πολιτική αποφασιστικότητα, σε συνδυασμό με την κοινωνική αποδοχή, και β) Ικανότητα του κράτους και των εμπλεκόμενων φορέων να τις αναπτύξουν και να τις υλοποιήσουν.
Με φανερή την πίεση για καταστρατήγηση τη έννοιας της μεταρρύθμισης η κυβέρνηση φαίνεται διατεθειμένη να παρουσιάσει στους θεσμούς τρεις δέσμες ουσιαστικών παρεμβάσεων:
Πρώτον, δομικές αλλαγές που σχετίζονται με την πολυνομία, τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά, τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό, την απονομή δικαιοσύνης, το ασφαλιστικό, την έρευνα και ανάπτυξη, το περιουσιολόγιο, το κτηματολόγιο, συμβάσεις έργων και προμηθειών κ.α. 
Δεύτερον, αλλαγές με δημοσιονομικό κόστος ή όφελος. Φορολογικά, ΦΠΑ, ενδοομηλικές συναλλαγές, λαθρεμπόριο καυσίμων και τσιγάρων, τυχερά παιχνίδια κ.α. Εδώ θα κριθεί το δημοσιονομικό αποτέλεσμα και το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος.
Τρίτον, ιδιωτικοποιήσεις με τη μέθοδο της κοινής αξιοποίησης με τον ιδιωτικό τομέα με στόχο την ανάπτυξη και τη συμβολή τους στα ασφαλιστικά ταμεία.

Τελικός στόχος η δημιουργία ενός σύγχρονου, ανταγωνιστικού κράτους, που θα είναι σε θέση να κρατήσει βηματισμό με τις άλλες σύγχρονες οικονομίες και κοινωνίες. Μεγαλύτερος εχθρός; H  έλλειψη χρόνου.

Είναι αλήθεια ότι οι ελληνικές τράπεζες το τελευταίο διάστημα βάλλονται από πολλές πλευρές. Στην αρχή ήταν η απόφαση της ελβετικής κεντρικής τράπεζας να αποδεσμεύσει το Φράγκο από το Ευρώ. Έτσι, οι τράπεζες αναγκάσθηκαν να αυξήσουν τους διαθεσίμους τίτλους για ενέχυρο, ώστε να διατηρήσουν στο ίδιο επίπεδο τις πιστωτικές τους γραμμές. Με την έκθεσή τους γύρω στα 8,5 δις στην Ελβετία, επιβαρύνθηκαν με σημαντικό κόστος, κάτι που θα βρει αντανάκλαση και στην ενδεχόμενη κερδοφορία τους.

Στη συνέχεια, από τις αρχές Δεκεμβρίου, άρχισαν οι εκροές καταθέσεων, λόγω της διαφαινόμενης πολιτικής αστάθειας, αλλά και των αλλεπάλληλων δηλώσεων σημαντικών παραγόντων της απελθούσας κυβέρνησης προς εκφοβισμό των πολιτών-ψηφοφόρων, με θύμα τις καταθέσεις. Αποτέλεσμα; Mέχρι τη συμφωνία της 20/2 με το Eurogroup, έφυγαν από τις τράπεζες γύρω στα 22 δις Ευρώ. Ένα τεράστιο ποσό, το οποίο ελπίζεται με την ομαλοποίηση του πολιτικού αλλά και του οικονομικού βίου, ότι στο μεγαλύτερο μέρος του θα επιστρέψει στις τράπεζες.

Στο μεταξύ, ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Ντράγκι για να πιέσει την Ελλάδα, αλλά και τους δανειστές της να προχωρήσουν σε μια συμφωνία, σταμάτησε από τις 11/2 να χορηγεί ρευστότητα στις τράπεζές μας, μη δεχόμενος τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο, αφού κατά τη άποψή  του δεν καλύπτονταν από πρόγραμμα. Συνέχισε όμως να παρέχει ρευστότητα μέσω του εκτάκτου μηχανισμού ELA, όπου όμως το επιτόκιο (1,5%) είναι πολύ ακριβότερο. Συνολικά, οι τράπεζες μας αυτή τη στιγμή έχουν μια συνολική έκθεση σε ΕΚΤ και ELA που ανέρχεται στα 87,4 δις Ευρώ.

Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τα τρομακτικά μεγέθη (40% του συνόλου), από τη μη εξυπηρέτηση των δανείων, αντιλαμβανόμαστε σε ποια οικτρά θέση βρίσκονται οι τράπεζές μας.

Μεγάλος χαμένος της ιστορίας είναι βέβαια η πραγματική οικονομία. Με τον καθαρό δανεισμό προς τις επιχειρήσεις να μειώνεται από μήνα σε μήνα, συντηρείται δυστυχώς ένα κλίμα επιστροφής κεφαλαίων από τις επιχειρήσεις προς τις τράπεζες, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο. Μελέτες δείχνουν, ότι όχι μόνο το 70% των χρηματοδοτικών αιτημάτων, κυρίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μένει ανικανοποίητο, αλλά και βασικές ανάγκες για τη χρηματοδότηση των εξαγωγών, αγορά πρώτων υλών, ενδιάμεσων προϊόντων κλπ., δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν, με αποτέλεσμα να ακυρώνονται παραγγελίες και να μειώνεται η παραγωγή, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Είναι γεγονός, ότι για χρόνια τώρα, παρά τις αλλεπάλληλες ανακεφαλαιοποιήσεις, που κόστισαν στον κρατικό προϋπολογισμό περί τα 41 δις Ευρώ, οι τράπεζες δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στην αποστολή τους. Για το λόγο αυτό, είναι αναγκαίο να δημιουργήσουμε ένα μηχανισμό παράκαμψης (by pass) των συστημικών τραπεζών, με την ίδρυση μιας αναπτυξιακής τράπεζας, η οποία θα συγκεντρώνει τους όποιους διαθέσιμους πόρους μπορούμε να κινητοποιήσουμε και να τους προωθεί στην πραγματική οικονομία. Αυτή η κίνηση θα έπρεπε να έχει γίνει από το ξεκίνημα της κρίσης, αφού οι συνέπειές της για τις τράπεζες ήσαν προδιαγεγραμμένες. Ότι συνεπώς δεν έγινε χθες, ας γίνει σήμερα, αλλά χωρίς καθυστέρηση. Αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να επιστρέψει η χώρα σε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, που τόσο έχει ανάγκη.